13 november 2018
In de vorige blog heb ik het gehad over wat er fundamenteel mis is met de manier waarop we als samenleving met onze planeet en met elkaar omgaan. In deze blog wil ik het hebben over hoe het anders kan en moet, namelijk onze visie op de transitie naar een duurzame samenleving. Wat het wel en niet is, maar ook hoe we daar moeten komen.
De visie op hoofdlijnen
Waar de wereld mee bezig is, is de transitie naar een duurzame samenleving waarin we de balans aan het herstellen zijn. De balans met de planeet, met de samenleving en met onszelf. Deze transitie gaat deels bewust en deels onbewust. Het vindt al plaats. Maar die transitie loopt langs 250 sporen, allemaal verschillende wegen die naar die duurzame samenleving leiden. Er is niet één oplossing, niet één juiste weg. Het omvormen van een lineaire naar een circulaire economie is een belangrijke hoofdweg. Daarin gebruiken we idealiter geen nieuwe grondstoffen en produceren we geen afval. Een andere hoofdweg is de energietransitie, het overstappen van het gebruik van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie op basis van zon, wind, aardwarmte en water. Maar er zijn nog zoveel meer wegen zoals de deeleconomie, de digitalisering van producten en diensten, een duurzame voedselvoorziening en ook duurzaam bouwen. Het zijn allemaal grotere en kleinere wegen die leiden naar datzelfde doel: een duurzame samenleving.
Goede en verkeerde activiteiten
Alleen is dat doel niet precies omschreven. Dat kan ook niet. Het geeft vooral een richting aan. Je weet welke activiteiten de duurzame samenleving dichterbij brengen en welke activiteiten dat niet doen. Het met alle geweld en tegen hoge kosten uitknijpen van de laatste resten olie en gas verstopt in gesteente en teerzand brengt je niet dichterbij. Het plaatsen van zonnepanelen op je dak of het aanleggen van een windmolenpark op zee brengt je wel dichterbij. Het neerzetten van een nieuwe megasupermarkt buiten de stad zoals Uplace even buiten het Vlaamse Vilvoorde brengt je niet dichterbij. Het opzetten van een boodschappenbezorgdienst zoals het Nederlandse Picnic doet dat wel. Want wat is beter voor het milieu, tienduizend auto’s die wekelijks af en aan rijden naar die megasupermarkt of tien elektrische wagentjes die in een optimaal berekende route de online bestelde boodschappen thuisbezorgen? Elk jaar een nieuwe smartphone aanschaffen terwijl de oude het nog prima doet, is niet de juiste richting.
In beweging komen
Dat de duurzame samenleving een betrekkelijk vage omschrijving heeft, is overigens geen slechte zaak. Stel dat je het precies zou definiëren, inclusief alle stappen daarnaartoe. Dat is niet goed. Want als je jezelf vastlegt op het doel en op de meest optimale manier om daar te komen, dan sluit je jezelf af voor alternatieve oplossingen. Oplossingen die misschien veel beter zijn dan jij nu zou kunnen bedenken. Veel Europese projecten op het gebied van duurzaamheid zijn precies om die reden mislukt. Ze waren teveel bezig met het doel zo perfect mogelijk te beschrijven en de meest optimale route daarnaartoe te bedenken. Het enige dat ze daarbij vergaten, was om gewoon in beweging te komen. Het juiste pad vormt zich namelijk vanzelf wanneer je onderweg bent en niet wanneer je er vanuit je kantoortje over nadenkt. Als je innoveert en aan oplossingen voor de toekomst werkt, dan kun je ook niet heel erg nauwkeurig plannen. De setting verandert, de technologie verandert zeker en je kennis en inzicht veranderen. Je moet experimenteren, kleine stapjes zetten, evalueren, bijstellen en desnoods opnieuw beginnen. Sommige experimenten zullen slagen, andere niet. Je moet niet bang zijn om fouten te maken. En als het proefproject aan het eind succesvol is, dan ga je opschalen. Maar succesvol of niet, de informatie moet gedeeld en verspreid worden, zodat anderen ervan kunnen leren en volgende stappen kunnen zetten. Het belangrijkste van de doelstelling van de duurzame samenleving is dus dat je in beweging komt en stappen zet in de richting van het doel.